Co niszczy Górny Śląsk?

Na tak postawione pytanie odpowiadali dzisiaj uczestnicy debaty w Muzeum Śląskim. Pytanie jak najbardziej zasadne, zwłaszcza w sytuacji, w której za chwilę Górny Śląsk będzie musiał po raz kolejny zdefiniować się na nowo. Co więc niszczy ten region? Oto 10 rzeczy i zjawisk, które moim zdaniem najbardziej destrukcyjnie wpływają na Górny Śląsk. Kolejność przypadkowa.

1. Górnictwo. Z oczywistych względów. Wraz z jego rozwojem, postępowała degradacja środowiska. Skutki eksploatacji odczuwalne są bardzo boleśnie. Ostatnio najbardziej jaskrawym przykładem jest bytomski Karb, który w części po prostu się zapadł. Trzeba było wyburzyć budynki i przenieść ludzi do innych mieszkań. Z racji tego, że kopalnie mieściły się także w centrum miast (jak choćby w Katowicach), wiele terenów zostało zniszczonych i ich przekształcanie kosztuje wielkie pieniądze. To nie sprzyja szybkiemu rozwojowi. Gdzie indziej jest trawa i można od razu budować. Tutaj najpierw trzeba wymienić tysiące ton ziemi.

2. Działalność związków zawodowych w spółkach górniczych. Związkowi baronowie myślą tylko o sobie. Albo nie mają wyobraźni, albo jej nie używają. Gdyby było inaczej, nie żądaliby krwi jednego czy drugiego prezesa, tylko powoli uświadamialiby załogom kopalń, że górnictwo odchodzi w przeszłość. To właśnie związkowi liderzy odpowiadają za radykalizację nastrojów na Śląsku, a co za tym idzie, postrzeganie regionu i jego mieszkańców w innych częściach Polski jako awanturników, którzy walczą tylko o utrzymanie swoich przywilejów.

3. Model górniczej rodziny. Coś co jeszcze do niedawna było normalne, teraz nie wytrzymuje próby czasu, a przede wszystkim nie przystaje do zachodzących zmian społeczno-gospodarczych. Ktoś musi w końcu wytłumaczyć górnikom, że czasy, w których w kopalni pracował dziadek, ojciec a potem syn już minęły. Z każdym rokiem wielopokoleniowych górniczych rodzin będzie coraz mniej, bo coraz mniej będzie górników. Nie da się też na dłuższą metę utrzymać modelu rodziny, w którym żona nie pracuje, bo na wszystko wystarcza pensja głowy rodziny. Ostatnio nasiliły się w Polsce nastroje oburzenia w stosunku do górniczych żon. Skoro w całym kraju normalnym zjawiskiem jest to, że oboje małżonkowie pracują i solidarnie utrzymują dom, to dlaczego Górny Śląsk ma być wyjątkiem. Im szybciej zrozumieją to mieszkańcy regionu, tym lepiej dla nich.

4. Samorządowcy. Wielkim problemem jest mizerna jakość lokalnej polityki. Nie ma liderów, nie ma odważnych samorządowców, nie ma ludzi z wizją. Są albo partyjni namiestnicy (jak kolejni marszałkowie), albo uwłaszczeni na swoich urzędach prezydenci. Co gorsze, nie potrafią ze sobą współpracować. Kanapowy GZM istnieje tylko po to, żeby kilkoro ludzi miało pracę. Nie ma tam żadnych wzniosłych idei, żadnych planów, o których można by powiedzieć: jak to zrobimy, to Śląsk ruszy z kopyta. Dlaczego tak jest? Z jednej strony partie nie wychowują ludzi ideowych, dla których wartością samą w sobie jest służba innym. Partyjne młodzieżówki w większości wychowują potwory, które powielają zachowania swoich starszych kolegów i koleżanek. Koncentrują się więc przede wszystkim na destrukcji i krytyce, a nie na budowaniu i realizacji dobrych dla innych pomysłów. Z kolei ci bezpartyjni albo są za słabi merytorycznie lub politycznie, albo po prostu nie mają interesu w tym, żeby wychylać się poza swój grajdołek. Na dodatek kluczowe stanowiska w urzędach często obsadzane są w mało przejrzysty sposób (jak ostatnio w urzędzie marszałkowskim).

5. Słabość transportu publicznego. Coś co powinno być jednym z największych atutów regionu, nie działa tak jak powinno. Aglomeracja, która jest idealnym miejscem do wprowadzania komunikacyjnych rozwiązań ułatwiających życie pasażerom (wspólny bilet, integracja kolei i transportu drogowego, dostosowanie rozkładów jazdy do potrzeb pasażerów z wielu sąsiadujących miast) z każdym rokiem staje się miejscem coraz większej komunikacyjnej zapaści. Przybywa samochodów, ubywa ludzi korzystających z autobusów czy tramwajów jeżdżących pod szyldem KZK GOP. Ta instytucja ponosi za to największą odpowiedzialność. Tym co się w niej dzieje, zdziwiona była nawet NIK (więcej o tym można przeczytać tutaj). Nie ma jednak wielkiej nadziei na zmiany, bo najwyższe stanowiska w KZK zajmują byli prezydenci miast (Roman Urbańczyk, Marek Kopel), a nie managerowie znający najnowsze rozwiązania w dziedzinie transportu zbiorowego. Koledzy załatwiają prace kolegom.

6. Działalność różnych ruchów i stowarzyszeń mających Śląsk w nazwie. Ich postawa w większości opiera się na negacji wszystkiego co nie jest wytworem ich działalności. Obowiązuje zasada, kto nie z nami, ten przeciwko nam. Zamiast skupić się na tym co dobrego można zrobić, raz po raz rozpętują polityczną awanturę na temat autonomii, narodowości śląskiej, śląskiego języka itd. Niewiele z tego wynika, poza coraz większym dystansem, jakiego nabierają do mieszkańców śląskiego ludzie z innych części kraju.

7. Publicyści. Część z nich, niestety tych najbardziej czytanych i słyszanych, prezentuje obraz Śląska wciąż przez coś lub kogoś poszkodowanego. Ta śląska krzywda przebija się m.in. w felietonach Kazimierza Kutza. Na dłuższą metę tak się nie da. Musiałbym się powtórzyć, ale pożytku z tego nie ma żadnego, jest tylko kreowanie się indywidualnych osób na tych co walczą o sprawy Śląska i go bronią. O jakie sprawy walczą i przed kim/czym bronią, tego już dokładnie nie wiadomo.

8. Rząd. Rządząca Polską ósmy rok koalicja nie ma żadnego pomysłu na Górny Śląsk. Co więcej, nie mają go też posłowie PO i PSL, których do Warszawy po każdych wyborach śląskie wysyła kilkudziesięciu. A nawet jeśli któryś z nich naprawdę chciałby coś dla regionu zrobić, nie ma siły przebicia. Region nie ma ministrów, ani nawet wiceministrów (pomijam rodzynki w rodzaju np. Elżbiety Bieńkowskiej). Nie ma szefów urzędów, marszałków sejmu czy senatu. Można wymieniać długo gdzie jeszcze nie ma Ślązaków.

9. Zachwiane priorytety. Za chwilę każde większe miasto będzie miało swój stadion, wybudowany za dziesiątki albo setki milionów złotych. O Stadionie Śląskim nawet nie wspominam. Brakuje za to dobrze działających publicznych szpitali, komunikacji (o tym wyżej) czy choćby infrastruktury rowerowej. W jednym mieście buduje się za niemal 300 mln zł NOSPR i gruntownie remontuje filharmonię. Jest jeszcze piękna sala koncertowa w Akademii Muzycznej i przestarzała już, ale jednak sala w CCK. Jest Spodek, ale niespełna 30 kilometrów dalej powstaje jeszcze większa hala Podium. Dlaczego? Bo prezydent Gliwic ma taki kaprys. Nie ma zgody co do budowy Śląskiego Centrum Nauki, bo radny z Katowic chce je mieć w kierowanym przez siebie Parku Śląskim w Chorzowie, a prezydent Katowic w swoim mieście. RAŚ zaś widziałby je w Bytomiu. Niemal każde miasto chce mieć własny aquapark, nie zastanawiając się ile będzie kosztować jego utrzymanie. Priorytetem jest stawianie w miastach pomników (reprezentacyjnych budowli) kosztem najbardziej istotnych dla mieszkańców rzeczy (zieleń, remonty chodników, usprawnienie pracy urzędów itp.).

10. Wszechogarniający brud. To wielki problem Górnego Śląska. Trudno mi powiedzieć z czego konkretnie wynika. Na pewno z braku elementarnej kultury osobistej mieszkańców. Przecież petów czy papierków na przystanki i deptaki nie przynosi wiatr. O gumach do żucia przyklejonych w niewyobrażalnych ilościach do chodników szkoda nawet wspominać. Śląskie miasta są po prostu zaniedbane. Stereotyp porządnego Ślązaka, który zawsze ma czysto w mieszkaniu, widać nie przenosi się na zewnątrz. Do tego dochodzi wciąż duże zanieczyszczenie powietrza. Im dłużej w centrach miast duża liczba budynków nie zostanie podłączona do centralnego ogrzewania, tym te centra będą brudniejsze. Czarny dym nie znika przecież w powietrzu. Sadze i pyły osiadają na elewacjach budynków i w płucach mieszkańców.