Zła dieta, używki, otyłość i nieleczone choroby, takie jak migotane przedsionków. To wszystko może przyczynić się do udaru mózgu. To choroba, która co roku zabija w Polsce około 30 tys. ludzi i jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów. Co zrobić, żeby się przed nią obronić? Jak ochronić swoich bliskich? Na te pytania odpowiada projekt edukacyjny „Zadbaj o serce w swojej rodzinie”, w którą angażują się lekarskie autorytety z dziedziny neurologii, kardiologii i diabetologii.
Czym jest udar mózgu?
Udar mózgu to zaburzenie neurologiczne, które jest skutkiem nagłego odcięcia dopływu krwi do mózgu. Dochodzi do niego, kiedy naczynia krwionośne dostarczające tlen i substancje odżywcze do mózgu zostają zablokowane przez skrzep krwi lub następuje ich uszkodzenie. Prowadzi to do odcięcia części mózgu od dopływu tlenu i składników odżywczych, wskutek czego następuje jej obumieranie.
Jak rozpoznać udar mózgu?
Najczęściej o tym, że z naszym organizmem dzieje się coś złego, informuje nas odczuwany ból. Przy większości przypadków udaru mózgu, bólu jednak nie ma. Są za to objawy, które od razu powinny skłonić nas do wybrania numeru alarmowego 112.
– Udar mózgu ma nagły początek. Najczęściej pojawiają się zaburzenia mowy z towarzyszącym osłabieniem (niedowładem) ręki i nogi po tej samej stronie ciała oraz asymetrią twarzy (opadnięciem kącika ust po stronie niedowładu). Choroba może objawić się wyłącznie osłabieniem siły mięśniowej kończyn oraz innymi objawami, takimi jak: zaburzenia równowagi, koordynacji, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, zaburzenia połykania i zaburzenia świadomości. Ból głowy nie jest częstym objawem podczas udaru niedokrwiennego mózgu, natomiast jest obecny u większości pacjentów z krwotokiem wewnątrzczaszkowym – wyjaśnia neurolog prof. Anetta Lasek-Bal.
Może się zdarzyć, że ww. objawy znikną tak szybko jak się pojawiły (nawet do 15 minut). Nie powinno to jednak nikogo uspokoić. Wręcz przeciwnie. Szczególnym przypadkiem ostrego niedokrwienia mózgu jest tzw. przejściowy incydent niedokrwienny. Objawy trwają najczęściej nie dłużej niż kwadrans i całkowicie ustępują, ale po takim incydencie ryzyko udaru mózgu rośnie i jest największe w ciągu trzech miesięcy od wystąpienia incydentu. W ciągu trzech dób po incydencie, nawet 20% osób przechodzi udar mózgu.
Czy przed udarem mózgu można się „obronić”?
– Stosując się do pewnych zasad, można znacząco zmniejszyć ryzyko udaru mózgu. Na większość czynników ryzyka mamy realny wpływ. Ważne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała, stosowanie diety śródziemnomorskiej i/lub nordyckiej. Ponadto istotna jest regularna aktywność fizyczna, unikanie używek: alkoholu, papierosów czy narkotyków. Istotną sprawą jest systematyczne leczenie chorób, które zwiększają ryzyko wystąpienia udaru mózgu – mówi prof. Anetta Lasek-Bal.
Te choroby to przede wszystkim nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, cukrzyca, choroba niedokrwienna serca i miażdżyca oraz migotanie przedsionków. Przy tym ostatnim warto zatrzymać się dłużej.
Migotanie przedsionków to nieskoordynowana praca przedsionków, które nie wykonują regularnych ruchów skurczowych. Zamiast tego drgają. To sprzyja powstawaniu skrzepów. Jeśli taka skrzeplina wydostanie się z serca i trafi do krwiobiegu, może dotrzeć do mózgu, zablokować tętnicę i spowodować udar mózgu.
Mówiąc prościej, migotanie przedsionków to nieregularne bicie serca. Jeśli odczuwamy, że nasze serce nie bije miarowo, powinno nas to zaniepokoić. Zwłaszcza, jeśli taka sytuacja powtarza się regularnie.
Jak rozpoznać migotanie przedsionków?
– Migotanie przedsionków w około 30% przypadków przebiega bezobjawowo. Możemy nawet nie czuć, że mamy taką arytmię serca – mówi kardiolog prof. Zbigniew Gąsior. Dodaje jednak, że są proste sposoby, które w pewnym stopniu pozwalają na jej wykrycie – Najprościej można to zbadać mierząc ciśnienie. Jeśli badanie pokaże arytmię, trzeba wykonać EKG. To jedyne badanie, które jednoznacznie pozwala wykryć migotanie przedsionków.
Arytmia, czyli zaburzenie rytmu pracy serca, może zostać zaobserwowana np. dzięki specjalnym zegarkom elektronicznym. Niektóre z nich mają nawet możliwość zarejestrowania EKG. Oczywiście w przypadku jakichkolwiek podejrzeń nieprawidłowej pracy serce, trzeba skonsultować się z lekarzem specjalistą. U osób z wszczepionym rozrusznikiem serca można odczytać rytm serca za pomocą bezprzewodowego programatora.
Jak leczyć migotanie przedsionków?
Rozpoznanie choroby to pierwszy i bardzo ważny krok na drodze do zminimalizowania ryzyka udaru mózgu. Drugi jest równie ważny – to leczenie.
Najważniejsze jest rozpoczęcie leczenia przeciwzakrzepowego odpowiednio dobranym lekiem, co zaleca się u prawie każdego chorego z migotaniem przedsionków, w celu uniknięcia powikłań, z których najgroźniejszym jest udar mózgu. Drugim elementem leczenia jest opanowanie samej arytmii serca.
Są dwie podstawowe metody leczenia migotania przedsionków. Pierwszy to zastosowanie leków, które mają przywrócić prawidłowy rytm serca, co daje możliwość większej efektywności pracy serca.
Druga metoda to pozostawienie migotania, ale kontrolowanie za pomocą leków częstotliwości rytmu pracy serca. Chodzi o doprowadzenie do sytuacji, w której wyeliminowane zostanie bardzo szybkie bicie serca.
Migotanie przedsionków nie bierze się znikąd. – Najczęstszymi przyczynami są nadciśnienie tętnicze, cukrzyca i otyłość – tłumaczy prof. Gąsior.
Zestaw chorób współistniejących wygląda znajomo? Wracamy więc do udaru mózgu.
Osoby, które przebyły już udar mózgu, powinny pozostawać pod stałą opieką lekarza i stosować leczenie farmakologiczne w celu ograniczenia ryzyka ponownego udaru. To ważne, bo ryzyko udaru jest znacznie większe u osób, które już go przeszły i rośnie wraz z wiekiem.
Czym może skończyć się udar mózgu?
W zależności od wieku pacjenta i wdrożonego leczenia, trwałymi skutkami udaru mózgu mogą być niedowład kończyn, zaburzenia mowy i widzenia. Powikłaniami po udarze mogą też być padaczka, depresja i zaburzenia intelektualne. Niestety, w wielu przypadkach udar kończy się śmiercią. Udar mózgu jest najczęstszą przyczyną niepełnosprawności u osób powyżej 40. roku życia.
Czy po udarze mózgu można wrócić do pełnej sprawności?
– To zależy od kilku czynników, przede wszystkim od wieku pacjenta i sposobu leczenia w pierwszych godzinach choroby. Ponad 80% pacjentów z udarem mózgu przed 50. rokiem życia wraca do dawnej sprawności. Wśród wszystkich pacjentów z udarem mózgu, u których zastosowano przyczynowe leczenie, ponad połowa ma szansę wrócić do stanu sprzed choroby – tłumaczy prof. Anetta Lasek-Bal.
Bardzo ważne jest szybkie rozpoznanie udaru mózgu i wezwanie pomocy. Podobnie jak w przypadku zawału, liczy się każda minuta.
Dlatego tak ważna jest profilaktyka i podnoszenie świadomości pacjentów. W trosce o zdrowie Polaków podjęta została akcja edukacyjna „Zadbaj o serce w swojej rodzinie”, w ramach której autorytety medyczne zwracają uwagę na częste i niebezpieczne schorzenia, jak udar mózgu, migotanie przedsionków i cukrzyca typu 2, oraz radzą jak przeciwdziałać ich konsekwencjom.
„Zadbaj o serce w rodzinie” to szansa na zwrócenie uwagi Polaków na profilaktykę i leczenie chorób cywilizacyjnych. W działania edukacyjne w ramach ogólnopolskiej akcji zaangażowani są specjaliści z zakresu neurologii, kardiologii i diabetologii. Prawie w każdej rodzinie są osoby dotknięte cukrzycą, udarem mózgu czy migotaniem przedsionków. Ważne jest więc, by dobrze poznać czynniki ryzyka tych chorób, ich objawy i wiedzieć, jak im zapobiegać, zwłaszcza, że często są to choroby współistniejące.
Warto zapamiętać
Nigdy nie lekceważ niepokojących objawów! Szybkie rozpoznanie to szansa na skuteczne leczenie i uniknięcie niepełnosprawności!
Objawy udaru mózgu:
U – utrudniona mowa
D – dłoń/ręka opadnięta
A – asymetria twarzy
R – reaguj natychmiast! Dzwoń 999 lub 112
Migotanie przedsionków to bardzo groźna choroba, która jest najczęstszym zaburzeniem rytmu serca i jednocześnie główną przyczyną udarów mózgu. Występowanie migotania przedsionków aż 5 krotnie zwiększa ryzyko udaru mózgu w porównaniu do braku tego schorzenia. Dlatego należy regularnie zgłaszać się na wyznaczone przez lekarza wizyty kontrolne i w razie potrzeby przyjmować leki przeciwkrzepliwe.
Kampania „Zadbaj o serce w swojej rodzinie” jest ściśle związana z dwoma innymi: “Dłuższe życie z Cukrzycą” oraz “STOP UDAROM”.
Więcej informacji o akcji edukacyjnej oraz o groźnych chorobach cywilizacyjnych znajduje się na stronach kampanii stopudarom.pl i dluzszezyciezcukrzyca.pl.